Een teken(ing) van kwetsbaarheid

Bij binnenkomst springt een groot werk direct in het oog. Terwijl ik dichterbij ga staan besef ik dat het niet alleen te maken heeft met het formaat, maar vooral met de kwetsbaarheid. Er zitten scheuren in het bollende papier dat bewerkt is met conté en houtskool. De naam ‘zonder titel’ helpt mij niet verder met het ontcijferen van het maakproces van dit werk. Wat heeft Esther IJssels (1954) gedaan om dit resultaat te bereiken?

“Ik teken dus eigenlijk met diverse materialen, in dit geval met takken” steekt IJssels van wal. Ze vertelt hoe ze hiermee een compositie maakt op de grond. Hierop komt een tekening die al klaar is. Het geheel gaat onder plastic en wordt met behulp van een vacuümpomp in ongeveer een uurtje vacuüm getrokken. IJssels laat het vervolgens een dag liggen zodat het papier om het materiaal vormt “Zo krijg je spannende dingen, zoals scheuren die zorgen voor verdieping in de tekening.”

Voor de verstaander zit er een stukje biografie verstopt in haar werk. Door haar vroegere werk in de jachtbetimmering kwam IJssels op het idee om dit in haar kunst ook toe te passen. Op latere leeftijd heeft ze de overstap gemaakt naar het kunstenaarschap; in 2013 studeerde ze af aan Academie Minerva. In diezelfde periode komt haar moeder te overlijden. Omdat IJssels haar beloofd heeft om haar archief zorgvuldig op te ruimen zit ze ineens met stapels repen papier uit de shredder. Zo komt de kunstenares op het idee om er nieuw papier van dit archief te maken. Het zelfgemaakte papier is kwetsbaar, net als het moment waar het uit voortkomt.

Met houtskool tekent IJssels vervolgens op deze (veelal) kleine vellen. Met behulp van houtskool komt de structuur van het papier goed naar voren. En zo laat ze zich leiden over het papier. Ze vraagt zich hierbij wel af wat ze wel en juist niet wil accentueren. Want het liefst werkt ze op het grensgebied van figuratie en abstractie. Toch wil er in het proces nogal eens (per ongeluk) een herkenbaar landschap tevoorschijn komen. IJssels vraagt zich dan hardop af of ze dit zo laat, of een andere richting op zal gaan. Met mijn op figuratie gerichte blik zie ik overigens landschappen waar IJssels zelf aangeeft iets anders te zien. Zou dit dan de kracht van haar werk zijn?

IJssels geeft haar werken bewust geen titel in de hoop dat de beschouwer zelf een beeld zal gaan vormen. Wellicht herken je haar gedachten die de manier bepalen waarop het houtskool, fineliner en/of potlood het papier raakt. Er zitten staccato gedeeltes tussen en meer vloeiendere lijnen. Net als onze gedachten die ook vluchtige en veranderd zijn. IJssels geeft toe: mijn emotie zit er in. Nu is de vraag aan ons of we het kunnen zien en/of ‘lezen’.

Tekst: Janita Baron