Coverstory Groot Bolsward IJsselmeerkust 7-2021 | Tekst: Janita Baron, Beeld: Jelly Mellema, Cris Toala Olivares en Alice Wielinga

Cris Toala Olivares gebruikt zijn intuïtie en kennis als kompas

“Ik neem het risico. Alles voor de perfecte foto!”

Cris Toala Olivares is een prijzen winnende Ecuadoriaanse fotograaf, journalist en verhalenverteller die sinds twee jaar in Koudum woont. Hij heeft, samengevat, een journalistieke, wetenschappelijk én verhalen vertellende kant en kan uren vullen met alles wat hij heeft meegemaakt in de afgelopen jaren. Van oorlogscorrespondentie in Syrië tot samenleven met de inheemse bevolking in de Amazone. Zijn verhalen worden opgepikt door onder meer National Geographic, GEO, Reuters en Associated Press (AP). Op dit moment werkt Cris volop aan de afronding van twee jarenlange projecten: vulkanen én ‘onze’ Waddenzee. Beide projecten blijken meer gemeen te hebben dan in eerste instantie gedacht. Wist je dat er zich een dode vulkaan, de zogenaamde Súdwâlfulkaan, op ruim twee kilometer onder het aardoppervlak tussen Harlingen en Vlieland bevindt?

Aart Aarsbergen, hoofdredacteur bij National Geographic, zei over Cris, vrij vertaald: “Hij heeft genoeg afstand van zijn onderwerpen om gefascineerd te zijn, maar is ook zo dichtbij dat hij hen echt begrijpt.” En precies dat blijkt de grote rode draad in alle verhalen. Cris Toala Olivares investeert in mensen. Hij bouwt een relatie op met locals die hem voorzien van alle kennis die hij nodig heeft. Daarnaast vertrouwt hij op zijn intuïtie. “Mijn kompas bij alle verhalen, waar ik ook ter wereld ben, bestaat uit mijn intuïtie én de opgedane kennis!”

Het is een uitdaging om een jarenlange internationale carrière uit te leggen in één artikel. Het leven en het werk van Cris Toala Olivares zijn gecompliceerder dan dat we aan ruimte hebben om te beschrijven. We gaan daarom eerst terug naar 1982, naar het begin van deze fotograaf uit Ecuador.

Op straat in Ecuador

Cris Toala Olivares wordt geboren in de Polynesische cultuur van zeevaarders en verhalenvertellers. Zijn moeder is Chileense en zijn vader een Equadoriaan. In deze Zuid-Amerikaanse cultuur is het normaal dat je de naam van je vader én moeder krijgt. Vandaar Toala Olivares. Die gewoonte levert later, in Nederland, een uitdaging op als hij een dochter krijgt met Alice Wielinga. Het jonge koppel moet kiezen: wordt het Inez Wielinga of Inez Toala Olivares? Er is hier in Nederland geen samenvoeging mogelijk. Tot verwarring van de familie van Cris.

Als Cris op zijn elfde op straat komt te staan, na het overlijden van zijn vader, leert hij het leven snel kennen. Hij zwerft urenlang alleen over straat totdat zijn buurman hem vraagt wat er aan de hand is. Deze melkboer neemt hem mee, geeft hem onderdak én werk. Een tijd van zware kinderarbeid die belastend is voor het jonge lichaam, volgt. “Het was hard werken. Maar ik was uit dankbaarheid volledig loyaal aan deze man. Ik had eten en werk. Dat was op dat moment genoeg.” Als de moeder van Cris er achter komt, wil ze hem naar haar in Frankrijk laten overkomen. Cris kiest er voor om de situatie zo te laten, hij heeft tijd nodig.

Naar Nederland

Door alles wat hij in de daaropvolgende periode meemaakt ontwikkelt zich een sterke drive, een overlevers-instinct, én begint Cris met dromen van een andere toekomst. Als hij achttien jaar is, trouwt zijn moeder met een Nederlandse man. Hij krijgt van zijn Nederlandse stiefvader een vliegticket naar Amsterdam. “Dat was een golden ticket voor mij, ik had één kans op een leven hier. Dus ik was zo ‘eager’ om er iets van te maken dat ik mij op een medicijnenstudie wierp. Docenten begrepen niet hoe het kon dat er zoveel Nederlanders afhaakten en ik niet één fout maakte. Ik hoefde niet te feesten. Ik was gefocust om nieuwe dingen te leren. Ik was zo eager, zo loyaal aan mijn stiefvader, voor deze kans.” Dus blijft Cris hard werken.

Ondertussen leert hij Nederland beter kennen. Hij krijgt van zijn collega’s in het ziekenhuis een boek over de Nederlandse geschiedenis en ontdekt de kunstwerken van Rembrandt. “Ik heb een fascinatie voor licht, met mooie scherpte/diepte en contrasten. Dat heb ik altijd al gehad en het werd alleen maar sterker hier in Nederland.” Cris gaat steeds meer zien. Om zich heen in Amsterdam én in de werken van Rembrandt en Turner. En steeds vaker staat hij op met het idee: “Ik wil niet vroeg opstaan om naar het ziekenhuis te gaan, maar om foto’s te maken!”

Recht op je doel af

Dit besef groeit gestaag. Dus wordt Cris fotograaf, een echte autodidact. Nog geen week later heeft hij zijn eerste betaalde opdracht binnen. Als hij vervolgens voor een andere betaalde opdracht in Gaza is, redt zijn foto het leven van een kind. En nog geen jaar later heeft hij twee zilveren camera’s te pakken. Fotografie is dé weg voor Cris.

Maar wat is hij nu? Een fotograaf? Een journalist? Een wetenschapper? “Zeg het maar, ik weet het niet!,” klinkt het. “Ik weet wie ik ben en wat ik kan. En ja, ik ga daarbij tot het uiterste. Ik neem het risico. Alles voor de perfecte foto.” Cris is er namelijk heilig van overtuigd dat je lichaam meer aan kan, dan je denkt. Je zet je verstand op nul en gaat gewoon recht op je doel af. Wel beseft hij dat er iets of iemand moet zijn om dat uit je te halen. Voor zijn vierjarige dochter is hij dat, als ze met het gezin een berg van 5000 meter beklimmen. Natuurlijk wordt ze op een gegeven moment moe. “Ik heb haar gestimuleerd om door te lopen en ze bereikte de top. Geweldig, toch? Ik geef haar geen speelgoed, maar ervaringen!”

Respect voor vulkanen

Maar je moet volgens Cris niet ‘stom’ zijn. “Ik heb een influencer meegemaakt op de rand van de krater van een vulkaan die selfies aan het maken was. Ik zei tegen hem: ‘Als ik jou was, zou ik respect hebben voor de vulkaan, het kan je dood worden.’ De jongen had een grote mond terug en vervolgens hoor ik later dat hij naar beneden was gevallen en was overleden. Wat kon ik doen? Mensen moeten dit soort dingen zelf ontdekken. Er is een toepasselijke Cubaanse uitspraak: ‘Wie zichzelf wil verliezen, doet het zelf!’”

Voor Cris is het respect voor de natuur heel belangrijk. Hij is er namelijk van overtuigd dat de vulkaan jouw aanwezigheid voelt. Hij zegt tegen de vulkaan: “Ik kom hier om een foto te maken en jouw verhaal te vertellen.” Dit heeft Cris in meer dan één bijzondere situatie gebracht. Met name de bewoners die een vulkaan als buurman/vrouw hebben, intrigeren hem. Hoe ga je om met zo’n buurman? Cris heeft van dichtbij gezien hoe een heel dorp bedolven werd onder lava. De bewoners bleven heel rustig, zochten hoger gelegen grond en warmden zich ’s avonds aan de hitte die van de lava af kwam. En de volgende dag, bij wijze van spreken, begon de wederopbouw weer.

Ondertussen leren diezelfde bewoners hem alles over ‘hun’ vulkaan. Cris leeft weken of zelfs maanden met hen samen. Vervolgens vertelt hij op wereldniveau hun verhalen. Ook deelt hij zijn kennis en gevonden elementen met wetenschappers. “Wetenschappers mogen niet naar een actieve vulkaan omdat de verzekeringsmaatschappijen dat niet dekken. Ik ga gewoon! Ik heb respect voor de vulkaan, ik weet wat ik doe. Dus ik noem het niet gevaar opzoeken maar een gecalculeerd risico nemen. Trouwens, als je denkt dat avonturen gevaarlijk zijn? Probeer eens routine!”

Indiana Jones van de 21^ste eeuw

De ontmoeting met Jan Six en zijn grote collectie Rembrandts zal Cris altijd bijblijven. Van hem leerde hij nog beter kijken en het licht te vinden. “Jan Six zei tegen mij: ‘Ga op zoek naar het licht!’ En dat deed ik.” In die tijd is Cris nog fotojournalist en begint in zijn vrije tijd met een zoektocht naar dat licht in Amsterdam. Het wordt uiteindelijk zijn eerste grote project: de kanalen van Amsterdam. In die tijd leert hij de lucht lezen en weet hij precies waar hij moet zijn voor het beste licht. Inmiddels zijn we bijna tien jaar verder. “Ik bouw jarenlang aan een groots project. Niemand kan aan deze verhalen ontsnappen. Ze vallen op door de foto’s, omdat schoonheid aantrekt.” Ondertussen brengt Cris veel kennis mee van al die plaatsen en geeft die óók door aan het grote publiek. Idealiter zouden mensen zelf de verhalen gaan ontdekken, maar Cris weet inmiddels: “Je moet ergens beginnen. Jij ziet de schoonheid van de foto’s, dan lees je de bijschriften. Vervolgens begin je vragen te stellen. En als je dat doet? Dan beginnen je voeten te bewegen.” Zo simpel is het.

Cris noemt zichzelf een vrije vogel. Hij is al zijn hele leven gefascineerd door de condor. Met een gigantische snelheid vliegt deze grote vogel op flinke hoogte door de Andes. Wellicht is dat de reden dat hij nu zo dol is op het vliegend fotograferen? Hij ziet zichzelf in ieder geval als iemand die altijd moet uitvliegen. Hij moet reizen, ontdekken en verhalen vertellen. Daar haalt hij zijn energie uit. En ja, zijn verhaal, zijn passie, nieuwsgierigheid én overlevingsdrang neemt hij overal mee naar toe. Als een Indiana Jones van de 21^ste eeuw.

Vele mensen zijn ‘disconnected’

De Waddenzee is sinds 2009 Unesco werelderfgoed. Het gebied is zo’n 9000 vierkante kilometer en strekt van Den Helder via de Nederlandse en Duitse kust naar het Deense Skallingen. “Ik wil de magie van de gehele Waddenzee laten zien. Er is zoveel mooi licht, het is net een theater. Als je met een enthousiaste blik kijkt zie je het. En nee, niet allemaal in één keer. Daarom was het nodig dat ik jarenlang over dit project deed. Dan pas zul je het begrijpen.” Inmiddels heeft Cris er flink wat uren in privévliegtuigjes op zitten. Hij daagt hierbij ook de piloten uit om zo te vliegen dat hij het perfecte plaatje in één keer kan vastleggen. Want photoshoppen, noch anderszins bewerken van foto’s, zal je Cris niet zien doen.

De andere uren zitten in de gesprekken met de bewoners van het Waddenzeegebied. Keer op keer trekt Cris er op uit om deze verhalen te horen en vast te leggen. “Ik heb zoveel talent en passie ontdekt bij onder andere de Friezen. Het mooie is dat ze het zelf allemaal heel gewoon vinden. Ze zijn er nuchter onder. Je hebt daarom iemand van buitenaf nodig, ik in dit geval, die ziet hoe bijzonder het allemaal is. Die zegt: ‘Ik zie geen goud, maar diamanten.’ Die verhalen wil ik vertellen!”

En die verhalen? Die hebben wij allemaal nodig. Velen van ons hebben volgens Cris de verbinding met de natuur verbroken en zijn ‘disconnected’. En dat is geen goede weg. “Je moet de connectie met de natuur voelen, de kracht van de aarde.” Daarbij is nieuwsgierigheid volgens Cris dé sleutel tot het leven.

Kader: Expositie in Galerie Lytse Skientme in Koudum

Van 12 augustus tot 11 september is het Waddenzeeproject van Cris te zien in Galerie Lytse Skientme in Koudum. Naast de prachtige waddenfoto’s zijn de schilderijen van Koudumer Jentsje Fekkes te zien en de visobjecten van Rotterdammer Peter Bühler. Cris over de expositie: “Ik vind het belangrijk om juist hier, in mijn nieuwe woonplaats Koudum, mijn werk te laten zien!”