Fotografe én beeldend kunstenares Alice Wielinga:

“Één verhaal is nooit het complete verhaal”

Voor dít verhaal gaan we eerst terug naar de zomer van 2015, naar Assen. In het Drents Museum is op dat moment de tentoonstelling ‘Kim Utopie’ te zien, een tentoonstelling die een unieke inkijk wil geven in het gesloten Noord-Korea, door schilderijen te tonen van professionele schilders in staatsdienst. Tegelijkertijd is in het oude gedeelte van het museum de fototentoonstelling ‘North-Korean Perspectives’ te zien. Daar hangen vier kunstwerken die mij diep raken en aan het denken zetten: wat is realiteit? De maakster, Alice Wielinga, woont anno 2021 in Koudum en is nu 39 jaar. Hoe zou het haar sindsdien zijn vergaan?

“Gisteren ben ik in gedachten nog even terug gegaan naar die periode”, begint Alice Wielinga. “Achteraf blijkt het een schakelpunt in mijn carrière. Ik had net een belangrijke prijs gewonnen op Rencontres d’Arles van 2014. Dat bracht mooie kansen met zich mee en opende de deuren naar vooraanstaande internationale platformen. Toevalligerwijs werkte Marc Prüst op dat moment aan de fototentoonstelling ‘North-Korean Perspectives’ die in het Drents Museum én in het Museum of Contemporary Photography in Chicago te zien zou zijn. Eigenlijk had hij zijn selectie al rond, maar toen hij mijn werk in Arles zag wilde hij dit er perse bij hebben. Mijn werk bleek de verbindende schakel tussen de ‘Kim Utopie’ en zijn fototentoonstelling.”

Koen de Ceuster
“Tijdens de opening kwam Marc naar me toe: er is iemand die je wil ontmoeten, Koen de Ceuster!” Natuurlijk weet Alice wie hij is; Koen De Ceuster is wereldwijd gezien dé autoriteit op het gebied van Noord-Koreaanse kunst. Inmiddels zijn ze goed bevriend en werkt ze met
hem aan een vervolgproject met als werktitel ‘The Artist Perspective’, een samenwerking van zes Noord-Koreaanse kunstenaars. In het kader hiervan heeft de groep zelfs een reis naar de berg Paektu gemaakt. Het gezamenlijk beklimmen van deze berg was een magische ervaring, volgens Alice.

Tussen propaganda en realiteit
Haar eerste project uit 2015 ging over het begrijpen van de complexe relatie tussen propaganda en de realiteit in dit land. Want wat is de realiteit dan in zo’n land? Alice: “We lezen propaganda vaak als iets dat een barre realiteit verhult, maar het is een onlosmakelijk onderdeel van de samenleving. Het beïnvloedt de idealen en wensen. Natuurlijk is het een geïdealiseerde versie. Maar eigenlijk werkt propaganda hetzelfde als reclame in onze samenleving.”

Nu, met het vervolgproject, leert Alice het land en de bewoners nog beter kennen, ook door de ogen van de samenwerkende kunstenaars. “Mijn zoektocht gaat over het proberen te begrijpen van hun wereld en dat te verbeelden.” Als een gevluchte Noord-Koreaan haar werk ziet is hij ontroerd en zegt: “Ja, zo voelt het dus.” Van een andere Noord-Koreaan krijgt ze te horen: “90% komt hier en heeft het verhaal al klaar. Jij komt hier en je wilt leren.”

Oprecht geïnteresseerd
En dat merk je aan alles bij Alice Wielinga; ze is oprecht geïnteresseerd en kijkt verder dan de bekende neus lang is. “Kunstenaars zijn de spiegel van hun maatschappij, ze kunnen functioneren als het geweten of als hofnar. Dat maakt het interessant om met kunstenaars samen te werken. Wat betekent het voor hen om kunstenaar te zijn in Noord-Korea? Ze houden mij ook een spiegel voor door te laten zien welke belangrijke positie ze innemen in hun maatschappij; dat is hier in het Westen wel anders. Ik vind dat boeiend. En ik heb nu een toegang die zo uniek is dat ik mij verplicht voel om dit echt goed te documenteren. We weten er zo weinig van en vallen vaak in clichés omdat we het niet echt begrijpen. Één verhaal is nooit het complete verhaal.”

Inmiddels heeft Alice wel het één en ander geleerd over verschillende perspectieven. Ze doet projecten over de hele wereld en niet per se in de ‘gemakkelijkste’ landen, noch met de ‘doorsnee’ verhalen. Op dit moment werkt ze aan een serie over het heftige leven van ruim twee miljoen vluchtelingenkinderen in Islamabad. Deze kinderen worden geboren zonder identiteit omdat Pakistan ze niet erkent. Het zijn vluchtelingen uit Afghanistan en de Swatvallei, waar de Taliban heerst. “Je moet je voorstellen dat deze kinderen in een wanhopige situatie leven; ze  kunnen nergens naar toe. De vluchtelingen die naar Europa komen zijn veelal uit de middenklasse. Dít is de onderkant van de samenleving die veelal niet kan lezen en schrijven. Dít is hún leven op de puinhopen van de buitenwijken van Islamabad.”

Voordat ik moeder ben
Alice laat het werk zien dat ze tot nu toe gemaakt heeft naar aanleiding van haar bezoek, samen met Muhammed Muheisen, een National Geographic-fotograaf die al langere tijd in het gebied werkzaam is. Dat bezoek vindt óók plaats in 2015. “Ik vind het nog steeds onvoorstelbaar dat het bestaat, en dat terwijl ik er zelf tussen heb gelopen… Muhammed fotografeert voor de journalistieke wereld. Goede platformen, maar de media zijn wel vluchtig. Dat heeft zijn beperkingen, en het onderwerp verdient alle aandacht. Daarom nodigde hij mij uit om in mijn beeldtaal ook werk te maken.” Het was wel een tikkeltje gevaarlijk, merkt Alice als duidelijk understatement op. “Maar ik wist dat het nu of nooit wasom dit te doen, voordat ik moeder zou gaan worden.”

Onder de vleugels van Muhammed vertrekt Alice het gevaarlijke gebied in. Een gebied waar tot dan toe slechts drie van de vijf journalisten die er naar binnen zijn gegaan weer levend uit zijn gekomen. En ja, Muhammed en Alice behoren tot die drie. Een gebied ook waar je
niet kunt wachten op het ideale plaatje, noch op een goede lichtinval. Het is een totaal wanhopige situatie die ze daar aantreft en die diepe indruk maakt.

Het project is dan ook nog niet af. “Het is zo heftig dat ik het periodes parkeer en er gewoon niet aan werk. Ik moet de juiste emotie hebben om het tot een goed einde te kunnen brengen. Het is een boeiend én belangrijk verhaal om te vertellen. En ik wil het graag ook heel goed doen.”

Uiteindelijk ziet Alice het wel als een belangrijke levenservaring om het meegemaakt te hebben. Ook al maakt één week in oorlogsgebied je vijf jaar ouder. Risico’s zijn Alice trouwens sowieso niet vreemd met een man die oorlogscorrespondent was. Als ze tijdens de aanslagen in Parijs hierbij aanwezig is, weet ze als enige van de groep wat ze moet doen. Maar je moet je wel afvragen of het risico het verhaal waard is. Haar man krijgt op een gegeven moment te horen: “Laat dit verhaal liggen. You will die for a stupid picture!”

En dan is daar Inez
In 2016 wordt Alice moeder van de prachtige Inez. Na negen maanden vertrekt ze op oriëntatiereis naar Noord-Korea voor het  eerdergenoemde vervolgproject. Dit levert haar flink wat reacties en vragen op. “Terwijl niemand die vragen ooit aan mijn man Cris stelt. En
dat dreunt dan toch door in je achterhoofd als je op reis gaat. Koen zei toen tegen mij: ‘Wat voor moeder zou jij zijn als jij je dochter niet het voorbeeld geeft dat ze mag zijn wie ze is?’ Dat is natuurlijk gewoon zo!”

Kinderen
Kinderen spelen ook een rol in een ander opvallend werk van Alice, de ‘Balloonseller’. De kinderen die zich dagenlang kunnen vermaken met slechts één ballon zijn haar inspiratie.“Kinderen blijven kinderen, ze blijven spelen, lachen en lol hebben, ondanks hun vreselijke situatie.” Door gebruik te maken van islamitische miniatuurkunst uit de middeleeuwen bouwt Alice een droom uit een wereld die allesbehalve een droom is. De werken bestaandan ook uit heel veel lagen. Zo’n duizend schat Alice in. Ze werkt dan ook fulltime een maand aan één werk uit deze serie. En zo gaat dat met al haar werk wat ze sinds haar afstuderen in 2009 creëert als fotografe die steeds meer beeldend kunstenaar wordt. Als je haar portfolio bekijkt vraag je je af hoe ze het allemaal voor elkaar krijgt. Ze geeft dan ook toe dat ze nog best veel produceert: “Ik denk dat ik een vorig leven een monnik was…”

Alice beseft heel goed dat ze zichzelf niet zou zijn als ze dit werk niet kan maken. “Ik heb geen keus, ik zou echt ongelukkig worden.” De diepgang in haar projecten én haar manier van werken maken Alice Wielinga uniek. Ze werkt vanuit haar hele zijn aan haar projecten en
neemt geen genoegen met minder. “Ik heb altijd gezegd dat ik fotograaf ben. Maar nu ga ik wel zoveel stappen weg van de traditionele fotografie dat ik meer beeldend kunstenaar ben. Uiteindelijk maak ik gewoon wat ik wil maken, wat mij fascineert.”

De slager heeft ons naar Koudum gehaald
De verhalen zijn ver van huis gehaald, maar uitgewerkt in een pure vorm waarvoor Alice de tijd neemt. Inmiddels is ze met haar partner Cris en dochter Inez vanuit Amsterdam in Koudum gaan wonen. Vooral Alice had genoeg van de stad. En elke keer vond ze het fijn om
richting Friesland te komen voor het project van Cris over de Waddenzee. Het gezin was op zoek naar een plek met rust, schone lucht en waar samengeleefd wordt.

“Bij elk dorp gingen we naar de slager, bakker en groenteboer. De slager heeft ons naar Koudum gehaald. Hier in Koudum slacht Meindert zelf zijn koeien en boer Daan is nagenoeg biologisch en we kunnen zelf groente plukken. Je kunt hier goed voedsel krijgen en dat is voor ons een essentie. Het is voor hier misschien een vanzelfsprekendheid, maar dat is het niet, het is bijzonder. Ik wil daaraan bijdragen en maak nu bijvoorbeeld producten gebaseerd op foto’s die ik in deze omgeving heb gemaakt én met lokale wol.” Het blijkt Alice haar manier om haar nieuwe omgeving te leren kennen.

En het werk van Alice? Tot nu toe bestonden die werken uit duizenden stukjes. In het nieuwste Noord-Korea project gaat ze zelfs richting een miljoen stukjes die ze als een monnik in mozaïekvorm aan het bouwen is. Het zijn versneden foto’s van haar reis naar Mount Paektu. “Alleen daarom moesten we weg uit Amsterdam, hier in Koudum heb ik de ruimte zoals je ziet”, klinkt het met een grote glimlach.

Tekst: Janita Baron
Beeld: Alice Wielinga
Portretfoto: Muhammed Muheisen